Mardin yöresine özgü mercimek köftesi ...

Bello,

Mardin yöresine özgü mercimek köftesine verilen ad.
Yemeklik doğranmış bir baş soğan iki çorba kaşığı margarin veya tereyağ ile biraz kavrularak öldürülür. Üzerine iki tatlı kaşığı salça katılıp, karıştırılır ve ateşten indirilir. Yan tarafta iki su bardağı kırmızı mercimek temizlenip, yıkanır. 
Sonra dört su bardağı su ile mercimekler haşlanır.  Haşlanmış sararan mercimekler suyunu çektikten sonra ateşten alınır. İçine bir su bardağı ince bulgur, bir tatlı kaşığı tuz ve bir tatlı kaşığı pul biber, dört tatlı kaşığı kimyon ile bir tutam karabiber katılarak karıştırılır. Tencerenin kapağı kapatılır. Yaklaşık 15 dakika bekletilir. Bir demet maydanoz ve yeşil soğan  ince ince kıyılır. Maydanoz ve soğanlar karıştırılır.  Hazırlanan malzemeler hep birlikte mercimekle bulgura ilave edilir. Hazırlanan harç köfte biçiminde elle şekillendirilir. Servise hazır olan bellomuzun üzerine yarım limon sıkarak tatlandırın. Afiyet olsun.

Bello kelimesinin diğer anlamları; 
Yaltaklanan kimse, dalkavuk. 
Yüzsüz, utanmaz, boşboğaz.


Mardin yöresinin yemekleri;

Çorbalar; 
Çoban çorbası (Lebeniye), Çorten, Kişk, Un çorbası, Mercimek çorbası, Kelle Paça, Nohut çorbası, Ginedir çorbası, Domates çorbası. 


Dolma ve sarmalar; 
Lahana dolması, Pazı ve Yaprak (Asma) sarması, Patlıcan Dolması, Biber Dolması,  Kaburga Dolması, Kabak Dolması, Hindi Dolması, Mumbar, Kuzu dolması, Ekşili karışık dolma (kabak, patlıcan, dolma biberi, kuzu kıyma,  kuyruk yağı, pirinç, salça, soğan, domates, sivri biber, kuzu pirzola ve sumak ile ekşilendirilmiş dolma).
İşkembe Dolması(Kibe),


Etli yemekler; 
Kibbe, Dobo (Kuzu kol, karabiber, yenibahar, sarımsak, yoğurt  ile yapılan yemek), Güveç, Alluciye, Dahudiyet, Incasiye ( saray mutfağından), Sembusek (kapalı lahmacun), Malzum, Mardin Çiğköftesi, Firkiye (iri kuşbaşı, badem çağlası, salça, taze soğan, maydanoz ile yapılır),  Güveç, Havuç Türlüsü, Kışke (kol-koyun, nohut, buğday, ile yapılan bir yemek),

Köfte ve Kebaplar; 
Mardin Kebabı , Yoğurtlu kebap, Satır köfte, Ikbebet (haşlanmış içli köfte), Soğan Kebabı, Patates Kebabı, Aya Köfte - kızarmış içli köfte (irok), Çiğköfte, Mercimekli Köfte (Bello), 
Cevizli İçli Köfte, 
Kitel Raha(ince bulgur, dövülmüş buğday, kıyma, soğan, kişniş ve maydanoz ile yapılan köfte),  
Patlıcan Kebabı (Maldum).


Hamur işleri; 
Kapalı lahmacun (sembusek), Cevizli Börek, Susamlı Patates Böreği, Lor Böreği, Kiliçe-Kliçe (Mardin Çöreği-mevlüt çöreği, un, şeker, süt ve mahlep, tarçın, anason gibi baharatlarla yapılır).
 
Pilavlar;  

Kınnebreli Pilav(Kinebre otu ile yapılan bulgur pilavı), Ciğer Pilavı, İmceddere,  Şehriyeli Bulgur Pilavı(Bırgıl), Mercimekli Pilav, Gasore, Ihşene, Çoban Pilavı, Yarma Pilavı, Nohutlu Bulgur Pilavı, Maklube(kuşbaşı et, Pirinç, bezelye, patates, mısır, nohut, havuç ile yapılan bir pilav).

 
Salatalar ve turşular; 
Ebegümeci, Acur salatası, Nar salatası, Rami, Hıyar, İşfelleh, Yeşil Zeytin, Dağ Hıyarı, Yeşil Nohut Turşusu.

Tatlılar; 
Mahlep Tatlısı, Zingil, Zerde, İpsise, Harire(pekmez, süt, şeker, un, nişasta, toz tarçın ve İri ceviz ile yapılan bir tatlı ), Peynir helvası, Sütlaç, Davk Bi Dips, Peynir Helvası, Kahriye-Kahıyye tatlısı(Bir tür peynir tatlısı), Aşure, Un Helvası, Davk İl May-Dokulmay (maya, şeker,tuz, un, pekmez ve ceviz ile yapılan bir hamur tatlısı), Tahinli Helva, Pekmezli yoğurt, İsfire(Pekmezli omlet), Pestil kavurması(pekmez, pestil ve yumurta ile yapılan bir tatlı).

Tuzlular;
Icce, Kişnişli ve Kırmızı Pul Biberli Tandır Çöreği.

İçecekler; 
Nar suyu, üzüm suyu, sumak ve bakır tas içinde kaşıkla içilen ayran, yemeklerin üzerine Acı Kahve (Mırra) içilir.

Küçük taneli bir muşmula cinsi ...

Ezgil,

Küçük taneli bir muşmula cinsi.

Muşmula,
Bir çeşit küçük muşmula,
Bir tür küçük taneli muşmula.
Bir cins küçük taneli muşmula.

Muşmula,(Mespilus germanica).
Muşmul, 
Beşbıyık,(Muşmulanın iri cinsi).
Döngal,
Döngel,(Yabani muşmula)
Tongel,
Töngel.
Ezgil, (Bahçede yetiştirilen muşmula)
Gelinboğan,
Oşhamuşk,

Gülgiller altfamilyasından Maloideae’dan 2-3 m yüksekliginde bodur boylu dikenli bir ağaç ve bu ağacın meyvelerdir. Kışın yapraklarını döker. Çiçek tablasıyla sarılmış etli meyveleri, eriksi yapıdadır. Yabani olanları daha küçük olur. İçinde sertleşmiş tohumları bulunur. Meyveleri beş çekirdekli, yuvarlak veya oval, esmer renkli olup, dip tarafında beş çanak yaprağı vardır. Olgunlaştığında koyu kahverengiye dönen meyve kabuğu ve koyu kahve meyve etlidir.

Meyvesinde çeşitli şekerler, organik asitler, pektin maddeleri, C vitamini ve karoten vardır. İlk koparıldığında buruk bir tadı vardır. Bir süre beklenildiğinde yumuşar ve lezzetlenir. Karadeniz, Kuzey Anadolu ve Marmara bölgelerinde yetişir.

Muşmula suda pişirilip demlendikten sonra şekerle içilirse, dizanteri ve ishal gibi bağırsak hastalıklarına iyi geldiği, mideyi kuvvetlendirdiği bilinir. Ağacın yaprakları kaynatılıp içilirse şeker hastalığına ve çekirdekleri ise böbrek ve mesane taşlarının düşürülmesinde faydalı olduğu söylenir. Ancak siz bu tavsiyeleri uygulamadan önce mutlaka bir doktora danışınız.

 

Et sucuğu ...

İrişkit,

İrişkin, (Adana yöresine özgü bir sözcük),

İrişgi,

İrişgil,

İrişgik,

Sucuk.

Et sucuğu.

Halk dilinde Sucuk, Et sucuğu.

Sinop, Bayburt ve Kahramanmaraş yöresinde de yukarıdaki adlarla bilinir. Çukurovada sucuk anlamında kullanılan kelime.

Şişirilip kurutulmuş bağırsak içine baharlı et kıyması doldurularak yapılan bir tür yiyecek

Orta Asya ve Balkanlara özgü özellikle Bulgaristan, Ermenistan, Türkiye gibi ülkelerde, kurutulmuş, şişirilmiş bağırsaklar içerisine dolduurulmuş baharatlı kıyılmış fermante et ürünüdür. Eski zamanlarda eti saklamak sorun olduğundan bu metodla üretilip saklanmış ve tüketilmiştir. Elde edilen lezzet o kadar güzelki etleri saklama imkanı olmasına rağmen sucuk imalatı ve tüketimi günümüzdede farklı lezzet olarak devam etmiştir. Sucuk, bol miktarda yağ ve tuz içeren bir besin maddesidir. İçerisine baharat ve sarımsak konur. 

Sucuk yapımı ve gerekli malzemeler;
5 kilo yağlı dana kıyması. Özellikle kaburga kısmından olursa makbuldur. Etin içerisinde miktarının yarısı kadar iç yağı  olmalıdır. Sucuklar için bu oran 3 kilo sığır eti, 1.5 kilo koyun eti, 500 gram kuyruk yağıda olabilir.
150 gram kırmızı (tatlı veya acı) biber.
150 gram kimyon
50 gram karabiber
20 gram yeni bahar, sumak
150 gram ince tuz
2 baş sarımsak
Yeterince yıkanmış, temizlenmiş kalın bağırsak.

İnce kıyılmış yağlı kıyma kap içerisine konulur, içerisine 150 gram isteğinize göre baharat, 150 gram ince ayıklanıp makinede çekilmiş toz kimyon, 50 gram toz karabiber, 20 gram ince dövülmüş yeni bahar, 150 gram ince tuz, 2 büyük baş soyulmuş, dövülmüş sarımsak karıştırıp iyice yoğrulur. Yoğrulan bu karışım tekrar makineden geçirilir. Üzeri ıslak bir bezle örtülerek serin bir yerde 12 saat kadar bekletilir. Genelde kışın sucuk yapıldığından daha iyi kıvama gelir. Bekletilen malzeme tekrar yoğrulur. Yıkanmış ve temizlenmiş kurutulmuş bağırsaklara hazırlanan malzeme doldurulur. Sucukların yapımında doldurulan bağırsaklarda boşluk kalmışsa, boş olan yerler iğne ile delinir. Sıkıştırmak, et makinesinden kıyma vermek suretiyle de yapılarak boşluklar giderilir. Sucuklar şekil ve acı miktarına göre şöyle sınıflandırılır. En çok tercih edilen ve lezzetli olanı kangal sucuktur. Sığır etinden yapılan bu sucuklar orta ateşte ısıtılarak tüketilir. Baton tipi sucuklar kangal sucuk gibi hazırlanır ama şekli kangal değil düzdür. Bir başka tip ise parmak sucuktur.Yine aynı malzeme ile yapılır. Ancak acıbiber miktarı fazla olup çok acıdır.

Mangalda sucuk ekmek hele hele kar kış kıyamet afiyetle yenir. Ya da kahvaltıda sucuklu yumurta çok güzeldir. Benim size sucuk için önerimi mutlaka pazar günü sabah kahvaltısında deneyin. Yarım ekmek içi alınmış, kuru soğan, maydanoz. Patlıcanı közleyin kabuklarını soyun. Yeşil biberi acı olacak,  közleyin ve iki parçaya bölün. Bir domatesi dörde bölüp şişe dizip közleyin. Şimdi sucuk operasyonu. Sucukların zarını soyup yarım ekmek için yetecek kadar şişte közleyin. Kurutmayın. Sonra hazırlanan yarım ekmek içine sucukları dizin.

Üzerine maydanoz, közlenmiş acı biberleri, patlıcan közlemesini, doğranmış soğanları da koyup biraz tuz atıp ekmeği kapatın. Elinizle altından tutup ısırarak afiyetle yeyiniz. Yerken közlenmiş domatesleri yemeyi unutmayın. Bu başka bir tat katacaktır. Unutmadan sucuklar pişerken sabrınızı nefsinizi soğanın üzerine közlenmiş patlıcanı tuzlayarak koyarak köreltiniz. Başka bir lezzet tadacaksınız.

İçinde afyon bulunan sulu bir ilaç ..

 Lavdanom,(Fransızca laudanum).
Eskiden kullanılan ve içinde afyon bulunan sulu bir ilaç.
İçinde afyon bulunan sulu bir ilaç.

Eskiden harman ürünlerinden onda bir oranında alınan vergi ...

Aşar,
Öşür,
Onda,
Ondalık. 
Ayni vergi.
Harman vergisi,
Öşr'ün çoğulu.  Öşürler. 
Arazi mahsüllerinden alınan onda bir nisbetindeki vergiler.
Mahsül alan zengin müslümanların zekâtları.
Tarım ürünlerinden alınan onda bir oranındaki vergiler.

Toprak mahsullerinden hazine için alınan onda bir nispetindeki vergi.
Türkiye’de 1925 yılına kadar tarımsal ürünün onda biri oranında ayni olarak alınan vergi. 

Eskiden toprak ürünlerinden devlet giderleri için onda bir oranında alınan vergi. 
Harmandan sonra toplanırdı. Bu nedenle harman ürünlerinden ondabir oranında alınırdı.   

Osmanlılar bu vergiye, öşür, onda, ondalıkta adını vermişlerdir. Bu vergi her türlü toprak ürünlerinden alınırdı. Ayrıca çayırdan, bağ, bostan ve meyve ağaçlarından alınmıştır. Yine şıra, pekmez gibi mamullerle sebzeler de bu vergiye tabi tutulmuş olup köylü üzerinde ağır bir yük oluştumuştur. Aşar vergisini toplayana muaşşir denir. Zamanla bu vergiyi toplamada usulsüzlük yapılmış, halktan daha çok vergi alınmıştır. Aşar, Cumhuriyet döneminde, 17 şubat 1925 tarihinde kaldırılmıştır.

Toprak ürünlerinden beytülmal - hazine giderleri için onda bir oranında alınan vergi.
Bazı araştırmacılara göre toprak ürünlerinden alınan vergilere aşar, ticaret mallarından   alınan vergilere öşür denir. Öşür vergisini toplayanlara Aşir adı verilir. 

 

Katolik kilisesi tarihinde Güney Amerikalı ilk Papa ...

Jorge Mario Bergoglio,
Papa I. Francisco,
Arjantinli Kardinal 76 yaşında.
Katolik Kilisesi tarihinde Güney Amerikalı ilk Papa.

Papa,  (İt. papa, İng. Pope).

Roma Katolik kilisesinin, bir meclis tarafından seçilen, Vatikan'da oturan ve Hz. İsa'nın vekili sayılan başkanı.

Vatikan'da Sistine Şapeli'nde toplanan kardinaller Katolik dünyasının yeni ruhani lideri olarak 76 yaşındaki İtalyan kökenli Arjantinli kardinal Jorge Mario Bergoglio seçerek Katolik Kilisesi tarihinde ilk kez bir Güney Amerikalı Papa oldu.  Daha önce 2005 yılındaki Papa seçimlerinde de Papa 16'ncı Benedikt'in en güçlü rakibi idi. 

Papa I. Francisco Jorge Mario Bergoglio, kürtaj, prezervatif, cinsel ahlak, gibi konularda muhafazakâr görüşlerine sahip olup Güney Amerikada yaşamaktadır.  Dünya üzerinde yaklaşık 1 milyar 200 milyon Katolikin ruhani lideri olan Papa istifa ederek görevinden ayrılan 16'ncı Benedikt'in yerine Sistine Şapeli'nde toplanan 115 kardinal tarafından seçilmiştir. Seçimlerde Papa seçilemez ise şapelden siyah duman ile duyurulur. Eğer seçilirse beyaz duman ile bildirilir.

Müzikte üç ya da daha çok sesin bir arada tınlaması ...

Akor (Fr. accord, İng. chord ).

Üç veya daha çok sesin bir arada tınlaması.

Müzikte üç ya da daha çok sesin bir arada tınlaması.
Minimum üç ayrı notanın bir arada tınladığı ses kümesine Akor denir. Ses notaların stiline veya müzikte yaratılacak etkiye göre akor yapılır. Üç sesin büyük olanına majör, küçük olanına ise minör denir ve bu seslerin kombinasyonlarla akorun cinsi belirlenir. 

Klasik armonide akorlar, bir temel notanın üzerine üçlü aralıkların üstüste konulması prensibine dayanan dört metodla yapılabilir. Müzikte en önemlisi uyum, ahenk veya armoni olmasıdır. 

Armoni, (fr. harmonie). Herhangi bir ton içerisindeki farklı seslerin, aynı anda duyulması ile oluşan ahenktir. Tını, sesin farklılığını ifade eder ve ses kaynağının cinsini belirlemeye yarayan ses özelliğidir. Aynı sesin çeşitli müzik aletlerinden çıktığı zaman gösterdiği farklılığa sesin tınısı denir.